Paracetamol dạng uống – Hướng dẫn sử dụng an toàn, hợp lý
Trong tình hình diễn biến phức tạp của dịch COVID-19, các thuốc giảm đau hạ sốt thông dụng như Paracetamol được người dân mua về dự trữ trong hộp thuốc gia đình với mục đích phòng dịch. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc hợp lý và đúng cách đôi khi chưa được chú ý, vì vậy việc hiểu và sử dụng thuốc Paracetamol an toàn là rất cần thiết.
I. Tổng quan thuốc Paracetamol
- Paracetamol dạng uống là thuốc thuộc nhóm giảm đau, hạ sốt và nằm trong danh mục thuốc không kê đơn của Bộ Y tế. Chính vì vậy Paracetamol rất phổ biến trên thị trường với nhiều chế phẩm có dạng bào chế và hàm lượng từ thấp đến cao.
- Tác dụng chính của Paracetamol là giảm đau, hạ sốt nên thuốc được sử dụng rộng rãi trong điều trị các chứng đau và sốt từ nhẹ đến vừa như: cảm cúm, nhức đầu, đau bụng, đau nhức…
- Thuốc không nên sử dụng cho những người dị ứng với Paracetamol, người suy gan nặng.
II. Nguy cơ khi sử dụng Paracetamol
- Việc Paracetamol được sử dụng rộng rãi cùng với tâm lý chủ quan, thiếu nhận thức dẫn đến việc quá liều thuốc gây nên các tác dụng phụ không mong muốn, trong đó nguy hiểm nhất là tình trạng hoại tử gan, có thể dẫn đến tử vong nếu không được xử trí kịp thời.
- Nguyên nhân gây ngộ độc gan khi sử dụng Paracetamol quá liều là nồng độ NAPQI (sinh ra do Paracetamol chuyển hóa qua gan) không thể chuyển hóa hết và tích luỹ gây độc cho gan.
- Các biểu hiện ngộ độc gan do Paracetamol có thể là: ban đầu là buồn nôn, nôn, đau bụng, sau đó nguy kich hơn có thể kích động, hôn mê, mạch huyết áp không ổn định… có thể nguy cơ tử vong.
- Liều gây ngộ độc của Paracetamol là 7,5 - 10 g/ngày, trong 1 - 2 ngày. Các chế phẩm Paracetamol hiện nay trên thị trường khuyến cáo liều dùng cho người lớn không quá 4g/ngày, với trẻ em thì mức liều này nhỏ hơn, càng nhỏ tuổi liều tối đa càng thấp.
- Ngoài ra, các tác dụng phụ khi sử dụng Paracetamol tương đối ít vì thuốc tương đối an toàn khi sử dụng với liều phù hợp, hiếm gặp có thể ban da, buồn nôn,…
III. Các thuốc, thức ăn, đồ uống cần chú ý khi sử dụng Paracetamol
Bia, rượu, thuốc chống co giật (carbamazepin,…), thuốc chống lao (isoniazid,…) khi dùng cùng Paracetamol làm tăng độc tính với gan nên cần chú ý khi sử dụng chung với nhau.
IV. Liều lượng, cách dùng hợp lý khi sử dụng Paracetamol
- Thức ăn làm ảnh hưởng đến hấp thu Paracetamol, do đó nên sử dụng thuốc cách bữa ăn khoảng 30 phút đến 1 giờ.
- Các chế phẩm Paracetamol dạng uống có rất nhiều dạng bào chế như gói, chai, viên… với các hàm lượng từ thầp đến cao (80mg – 500mg). Liều lượng sử dụng được tổng hợp tại bảng dưới đây:
Bảng 1.1. Bảng liều lượng Paracetamol uống cho đối tượng trẻ em dưới 18 tuổi:
* Lưu ý:
Dạng sử dụng của các thuốc Para dạng uống có thể là viên nén, viên nang, ống uống hoặc gói bột pha dung dịch.
Tùy theo độ tuổi trẻ nên chọn các chế phẩm có hàm lượng thích hợp để số lượng thuốc sử dụng trên một lần dùng ít nhất có thể.
Bảng 1.2. Bảng liều lượng Paracetamol uống cho người lớn trên 18 tuổi:
* Lưu ý:
Dạng sử dụng của các thuốc Paracetamol dạng uống có thể là viên nén, viên nang, ống uống hoặc gói bột pha dung dịch.
V. Kết luận
- Sử dụng Paracetamol khi thật cần thiết như sốt nhẹ hoặc vừa (< 39,5 độ), đau nhức, đau đầu…, chú ý đọc kỹ tờ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng thuốc.
- Không sử dụng cho người dị ứng với thuốc, người suy gan nặng.
- Tránh uống rượu bia trong quá trình sử dụng thuốc.
- Liều dùng tuân thủ theo bảng trên với khoảng cách liều cách nhau ít nhất 4 giờ, tối đa 4 liều /ngày. Không được dùng Paracetamol để tự điều trị giảm đau quá 10 ngày ở người lớn hoặc quá 5 ngày ở trẻ em trừ khi có chỉ định của thầy thuốc.
- Trường hợp xuất hiện các biểu hiện quá liều như đau đầu nhiều, đau bụng, buồn nôn, nôn, kích động hoặc lơ mơ,… sau khi dùng thuốc 2 – 3 giờ cần dừng thuốc ngay và đến các bệnh viện, cơ sở y tế gần nhất để xử trí kịp thời.
Tóm lại, Paracetamol loại loại thuốc hạ sốt, giảm đau thông dụng, hiệu quả cao. Tuy nhiên việc sử dụng đúng và hợp lý là rất quan trọng, vừa góp phần nâng cao tác dụng điều trị của thuốc, mặt khác hạn chế các tác dụng không mong muốn của thuốc cho bản thân người sử dụng.
Ds. Phạm Quang Thắng - Khoa Dược – Bệnh viện Bãi Cháy