Phòng bệnh Bệnh viêm não virus thường gặp mùa hè
Viêm não virus là bệnh nguy hiểm do nhiều loại virus gây nên, thường gây tổn thương ở não, để lại di chứng thần kinh và nguy cơ tử vong cao. Trẻ nhỏ và người cao tuổi tuổi là nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc viêm não virus, do hệ miễn dịch kém, khả năng đề kháng của cơ thể không đủ để chống lại sự tấn công của các loại virus, vi khuẩn gây bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.
Viêm não là tình trạng viêm của nhu mô não, biểu hiện bằng sự rối loạn chức năng thần kinh – tâm thần khu trú hoặc lan toả. Viêm não virus là tình trạng viêm não, gây nên bởi một trong số các loại virus, gây ra tình trạng bệnh lý nặng nề đe doạ tính mạng bệnh nhân.
Bệnh viêm não virus có 2 loại là viêm não virus nguyên phát và viêm não virus thứ phát. Viêm não virus nguyên phát có tác nhân gây bệnh là những virus có ổ chứa thiên nhiên, do côn trùng tiết túc (sinh vật đa bào, không xương sống như muỗi, ve…) truyền virus gây bệnh.
Các bệnh viêm não virus thứ phát là biến chứng của các virus gây bệnh sởi, quai bị, cúm, virus đường ruột,…70% các trường hợp mắc viêm não được xác định là do virus. Nguyên nhân gây viêm não tiên phát xuất hiện khi virus trực tiếp tấn công vào não và tủy sống. Trong đó muỗi là một vectơ truyền bệnh từ chim, động vật gặm nhấm sang người. Điển hình là viêm não Nhật Bản hoặc viêm não do các virus khác như Herpes Simplex, EBV…
Tùy theo nguyên nhân gây viêm não mà có thể gặp ở các lứa tuổi khác nhau, nhưng thường gặp trẻ em dưới 15 tuổi như: Viêm não Nhật Bản (thường gây dịch vào các tháng 5,6,7, gặp nhiều nhất ở lứa tuổi từ 2 đến 8, lây truyền qua trung gian muỗi đốt); Enterovirus (Virus gây bệnh chân tay miệng, xảy ra quanh năm nhưng nhiều hơn ở các tháng từ tháng 3 đến tháng 6; thường gặp trẻ nhỏ dưới 5 tuổi và lây truyền qua đường tiêu hóa); Virus Herpes Simplex (xảy ra quanh năm, thường gặp ở trẻ nhỏ (HSV typ 1), trẻ sơ sinh có thể mắc bệnh viêm não cấp do HSV typ 2).
Biểu hiện lâm sàng của viêm não virus rất đa dạng, bệnh thường biểu hiện cấp tính, triệu chứng ban đầu đôi khi không đặc hiệu dẫn đến sự xuất hiện đột ngột các triệu chứng thần kinh. Người bệnh có thể biểu hiện toàn thân như sốt cao, sốt nóng, mệt mỏi nhiều, kèm theo triệu chứng của hội chứng màng não như đau đầu lan toả hoặc khu trú, nôn nhiều, táo bón ở người lớn hoặc tiêu chảy ở trẻ nhỏ. Các triệu chứng thần kinh xuất hiện ngày càng rõ rệt, bệnh nhân có co giật kiểu động kinh, dấu hiệu thần kinh khu trú như liệt nửa người hoặc liệt tứ chi, tổn thương dây thần kinh sọ; rối loạn nhận thức và tâm thần như vô cảm, thờ ơ, kích động, mất định hướng; rối loạn cảm giác; rối loạn thần kinh thực vật… Đối với trẻ nhỏ, các triệu chứng thường không điển hình, có thể chỉ nôn mửa, gồng cứng người, thóp phồng nếu bệnh nhân còn thóp, khóc không thể dỗ được hoặc khóc tăng lên khi bồng bế hoặc thay đổi tư thế.
Hiện nay đa số các loại viêm não do virus chưa có thuốc điều trị đặc hiệu (thuốc kháng virus) trừ nguyên nhân do Virus Herpes Simplex. Vì vậy, điều trị viêm não chủ yếu là điều trị triệu chứng như : Chống phù não, đảm bảo hô hấp, tuần hoàn, hạ sốt, chống co giật, kháng sinh khi có bội nhiễm, dinh dưỡng và phục hổi chức năng nếu cần. Tất cả những phương pháp điều trị này cần được thực hiện tại cơ sở y tế có đội ngũ bác sĩ chuyên khoa và trang thiết bị y tế hiện đại.
Viêm não virus khi được phát hiện sớm và điều trị kịp thời vẫn có thể để lại di chứng nặng nề. Tuy nhiên nếu không được điều trị có thể dẫn đến biến chứng rất nguy hiểm. Đối với thể tối cấp có thể suy hô hấp, trụy tim mạch tử vong rất nhanh. Các thể khác tùy theo mức độ tổn thương của não có thể gây nên tình trạng sức khoẻ yếu, mất khả năng học tập, mất trí nhớ, mất khả năng kiểm soát vận động cơ, động kinh, thay đổi nhân cách…
Bệnh viêm não virus có thể gặp ở mọi đối tượng và mọi khu vực trên thế giới. Tuy nhiên, bệnh đôi khi có tính chất mùa vụ theo đặc điểm của vector truyền bệnh và phân bố theo miền địa lý. Tại Việt Nam, viêm não virus xuất hiện quanh năm nhưng mùa dịch chủ yếu vào các tháng hè và đỉnh điểm là từ tháng 6 đến tháng 8. Các loại viêm não do virus hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, mà chủ yếu là điều trị theo triệu chứng. Do đó chủ động tiêm vắc xin và ngăn ngừa các tác nhân gây bệnh là biện pháp hữu hiệu trong phòng bệnh viêm não virus, các bác sĩ Bệnh viện Bãi Cháy khuyến cáo:
Với những bệnh viêm não được lây truyền do côn trùng như muỗi thì nên hạn chế sinh hoạt ngoài trời, đặc biệt là lúc bình minh và hoàng hôn – bởi đây là thời điểm muỗi hoạt động mạnh nhất. Phụ huynh chú ý cho trẻ mặc quần áo phủ kín tay chân, mang tất.
Tại gia đình cần thực hiện các biện pháp ngăn ngừa muỗi đốt như: dùng các chất xua đuổi côn trùng, nằm màn khi ngủ, vệ sinh môi trường sạch sẽ, phát quang bụi rậm thông thoáng cống rãnh, đậy kĩ các vật dụng chứa nước, loại bỏ dụng cụ thừa có khả năng đọng nước nhằm mục đích loại bỏ nơi cư ngụ của loài muỗi đẻ trứng.
Đối với các chủng virus như herpes, sởi, quai bị,… bệnh lây qua đường hô hấp và tiếp xúc trực tiếp, chúng ta cần phải cách ly người bệnh cũng như hạn chế việc tiếp xúc trực tiếp với người bệnh, sử dụng các biện pháp phòng hộ như đeo khẩu trang khi chăm sóc người bệnh.
Tiêm vắc xin phòng ngừa một số bệnh gây viêm não Virus như: Viêm não Nhật Bản, Sởi, quai bị, cúm, Rubella, Viêm gan B, Thủy đậu…
Nếu phát hiện các biểu hiện sớm của bệnh phải đưa người bệnh đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám, tư vấn và điều trị kịp thời.
Mạc Thảo