Sốt xuất huyết và cách phòng bệnh
Sốt xuất huyết là một trong những căn bệnh truyền nhiễm phổ biến, xuất hiện theo mùa và nếu không có biện pháp điều trị kịp thời sẽ gây ra biến chứng nguy hiểm đến tính mạng của người bệnh. Bệnh sốt xuất huyết ở người lớn và trẻ nhỏ thường có những triệu chứng cảnh báo khá giống nhau.
1. Bệnh
sốt xuất huyết là gì?
Bệnh sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính, có thể gây thành dịch
do vi rút dengue gây ra. Bệnh lây lan do muỗi vằn đốt người bệnh nhiễm vi rút
sau đó truyền bệnh cho người lành qua vết đốt. Hai loại muỗi vằn
truyền bệnh có tên khoa học là Aedes aegypti và Aedes albopictus, trong đó chủ
yếu là do Aedes aegypti.
Bệnh xảy ra ở tất cả
các nước nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới. Ở Việt Nam, bệnh lưu hành rất
phổ biến, ở cả 4 miền Bắc, Trung, Nam và Tây Nguyên, kể cả ở thành thị và vùng
nông thôn, bệnh xảy ra quanh năm nhưng thường bùng phát thành dịch lớn vào mùa
mưa, nhất là vào các tháng 7, 8, 9, 10.
2. Sự nguy hiểm của bệnh sốt xuất huyết
- Bệnh chưa có thuốc điều
trị đặc hiệu và chưa có vắc xin phòng bệnh.
- Thường gây ra dịch lớn
với nhiều người mắc cùng lúc làm cho công tác điều trị hết sức khó khăn, có thể
gây tử vong nhất là với trẻ em, gây thiệt hại lớn về kinh tế, xã hội.
- Bệnh sốt xuất huyết do vi
rút Dengue gây ra với 4 típ gây bệnh được ký hiệu là D1, D2, D3, D4. Cả 4 típ
gây bệnh này đều gặp ở Việt Nam và luân phiên gây dịch. Do miễn dịch được
tạo thành sau khi mắc bệnh chỉ có tính đặc hiệu đối với từng típ cho nên người
ta có thể mắc bệnh sốt xuất huyết lần thứ 2 hoặc thứ 3 bởi những típ khác nhau.
3. Đặc điểm của muỗi truyền
bệnh sốt xuất huyết
- Muỗi có màu đen, thân và
chân có những đốm trắng thường được gọi là muỗi vằn.
- Muỗi vằn cái đốt người
vào ban ngày, đốt mạnh nhất là vào sáng sớm và chiều tối.
- Muỗi vằn thường trú đậu ở
các góc/xó tối trong nhà, trên quần áo, chăn màn, dây phơi và các đồ dùng trong
nhà.
- Muỗi vằn đẻ trứng, sinh
sản ở các ao, vũng nước hoặc các dụng cụ chứa nước sạch ở trong và xung quanh
nhà như bể nước, chum, vại, lu, khạp, giếng nước, hốc cây… các đồ vật hoặc đồ
phế thải có chứa nước như lọ hoa, bát nước kê chạn, lốp xe, vỏ dừa…
Muỗi vằn phát triển mạnh vào mùa mưa, khi nhiệt độ trung bình hàng
tháng vượt trên 20º C.
4. Triệu chứng sốt xuất huyết
SXH thường có biểu khởi
phát ban đầu là sốt cao, đột ngột, không đáp ứng thuốc hạ sốt. Theo chuyên môn,
SXH được chia làm 3 cấp độ là SXH Dengue, SXH Dengue cảnh báo và SXH
Dengue nặng. Tuy nhiên, để chúng ta dễ hiểu, tùy theo tình trạng bệnh, có thể chia
thành 02 mức độ là:
* Sốt xuất huyết nhẹ
Triệu chứng SXH thể nhẹ
thường bị nhầm lẫn với các bệnh như sốt, cảm hoặc phát ban đỏ. Các triệu chứng
phổ biến nhất của SXH thể nhẹ bao gồm: sốt kèm đau mắt, nhức đầu, phát ban, đau
xương, buồn nôn, đau xương khớp,…
Người bệnh bị SXH sẽ kéo
dài các triệu chứng từ 4 – 7 ngày. Nếu SXH thể nhẹ, người bệnh được chăm sóc
đúng cách có thể khỏi bệnh sau khoảng 1 tuần kể từ khi sốt.
* Sốt xuất huyết thể nặng
Khi bị SXH thể nặng người
bệnh sẽ có các triệu chứng của thể nhẹ cộng thêm các triệu chứng dưới
đây:
- Xuất hiện các chấm xuất
huyết ngoài da.
- Chảy máu mũi hoặc ở chân
răng.
- Xuất huyết âm đạo hoặc
tiểu máu.
- Nôn ói ra máu hoặc có máu
trong phân (do xuất huyết nội tạng).
- Nôn nhiều, đau bụng, chân
tay lạnh ẩm.
- Người mệt mỏi li bì,
choáng.
Khi người bệnh chuyển biến
sang SXH thể nặng cần được cấp cứu kịp thời, nếu trễ có thể dẫn đến tử vong
hoặc di chứng nặng về sau.
5. Sốt xuất huyết ở trẻ em
SXH ở trẻ em sẽ có dấu hiệu
sốt cao từ ngày thứ 3. Nhiều cha mẹ nhầm với bệnh cảm cúm hay bệnh liên quan
đến đường hô hấp, dẫn đến phát hiện bệnh trễ, có thể gây ra các biến chứng
nặng.
6. Các dấu hiệu cần biết để
đưa người bệnh đến ngay cơ sở y tế
Bệnh SXH thường nhẹ và được
chăm sóc, điều trị tại nhà. Tuy nhiên khi phát hiện người bệnh có các biểu
hiện sau, cần được đưa ngay đến cơ sở y tế:
- Đau bụng.
- Nôn ói liên tục.
- Chảy máu lợi, chân răng.
- Nôn rá máu.
- Thở nhanh.
- Mệt mỏi, bồn chồn (Vật
vã, lừ đừ, li bì)
- Một số trường hợp, người
bệnh có thể hạ thân nhiệt, ngủ vùi…
Khi bệnh nhân có một trong
những dấu hiệu trên, cần đưa đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp
thời.
7. Phòng bệnh sốt xuất huyết
Bệnh SXH đến nay chưa có vắc xin phòng bệnh và chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, biện pháp phòng bệnh chủ yếu và hiệu quả là diệt muỗi, diệt lăng quăng/bọ gậy (ấu trùng của muỗi) và phòng muỗi đốt.
Để tích cực, chủ động phòng
bệnh cho bản thân, gia đình và mọi người xung quanh, người dân cần thực hiện
thường xuyên các biện pháp phòng bệnh sau:
- Ngăn cản muỗi tiếp
xúc nguồn nước: Che, đậy kín vật chứa bằng vật liệu mà muỗi không bay qua được.
- Sử dụng thiên địch của lăng quăng: Thả các
loại cá ăn lăng quăng, bọ nước (mesocyclops), … vào dụng cụ chứa nước.
- Sử dụng hóa chất để diệt lăng quăng: Sử
dụng hóa chất diệt lăng quăng theo hướng dẫn của nhân viên y tế.
- Không để các vật có thể chứa nước bị đọng
nước: Lật úp vật chứa, đục lỗ, khơi thông dòng chảy, làm bằng phẳng các nơi bị
đọng nước, che chắn để tránh nước mưa.
- Loại bỏ vật chứa nước: Loại bỏ phế liệu,
thu gom rác thải có thể trở thành môi trường sống của muỗi.
- Thường xuyên vệ sinh, làm sạch vật chứa
nước: Thay nước và chà rửa vật chứa nước định kỳ không quá 7 ngày 1 lần.
- Thay đổi hình thức trữ nước: Sử dụng trực
tiếp từ vòi hoặc bồn chứa có nắp đập kín.
Minh Khương