Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo: Mối nguy sức khỏe từ thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng
Năm 2025, WHO chọn chủ đề Ngày Thế giới không Thuốc lá 31/5 là “vạch trần sự hấp dẫn giả tạo” với mục tiêu nhằm phơi bày chiến thuật của các tập đoàn thuốc lá trên thế giới trong việc quảng cáo sai sự thật, gây hiểu lầm thuốc lá không có hại để mở rộng thị trường tiêu thụ, đặc biệt là trong giới trẻ.
Nicotin trong thuốc lá điện tử có thể gây nghiện mạnh hơn thuốc lá thông thường
Thuốc lá điện tử còn được gọi tên khác như E-cigarette hay Vape, là thiết bị điện tử cầm tay, sử dụng pin để làm nóng dung dịch điện tử có chứa nicotine và các chất hóa học khác (propylene glycol, glycerin thực vật và nhiều loại hương liệu tổng hợp), tạo ra các hạt khí dung cho người dùng hít vào. Đáng báo động là một số thiết bị thuốc lá điện tử có thể chứa hàm lượng nicotine lên đến 50–60 mg/ml, mức độ cao gấp nhiều lần so với thuốc lá điếu thông thường. Điều này không chỉ khiến người dùng dễ nghiện hơn mà còn làm tăng nhanh chóng nguy cơ tổn thương nhiều cơ quan trong cơ thể.
Nicotin trong thuốc lá điện tử có thể gây nghiện mạnh hơn thuốc lá thông thường. Sử dụng nicotine lâu dài làm kìm hãm sự phát triển của não bộ, ảnh hưởng đến khả năng nhớ, tập trung chú ý và học tập, do vậy đặc biệt tác động đối với trẻ em. Do não bộ của con người phát triển từ khi sinh ra cho đến khi 25 tuổi nên thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử dễ dàng bị nghiện nicotine hơn, ảnh hưởng tới sức khỏe cũng xảy ra sớm hơn và trầm trọng hơn. Đặc biệt, sử dụng nitcotine liều cao có thể làm trầm trọng hơn các triệu chứng trầm cảm và lo âu.
Tác hại nghiêm trọng của thuốc lá điện tử đến sức khỏe con người
Mới đây (ngày 28/5/2025), Bệnh viện Bãi Cháy tổ chức Lễ phát động “Bệnh viện không khói thuốc lá” và truyền thông “Hưởng ứng Ngày thế giới không thuốc lá (31/5) và Tuần lễ quốc gia không thuốc lá (25/5 – 31/5)” nhằm nâng cao nhận thức của cán bộ, viên chức, người lao động, bệnh nhân và người nhà về tác hại của thuốc lá, ý thức xây dựng môi trường không khói thuốc vì sức khỏe cộng đồng. Tại buổi truyền thông, các bác sĩ đến từ các khoa hô hấp, tim mạch, ung bướu của Bệnh viện Bãi Cháy đã phổ biến các kiến thức về “Tác hại của thuốc lá, Phương pháp cai nghiện thuốc lá, Thuốc lá và các bệnh tim mạch”, “Thuốc lá và các bệnh ung thư”, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến tác hại của thuốc lá điện tử đến sức khỏe con người.
Truyền thông về tác hại của thuốc lá điện tử tại Bệnh viện Bãi Cháy
Về hệ hô hấp, thuốc lá điện tử có thể gây tổn thương đường thở do khói thuốc phá hủy biểu mô gây viêm mạn tính, tăng tiết nhầy, hẹp đường thở. Việc sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng gây bệnh viêm phổi do lipoid. Đây là tình trạng viêm phổi xảy ra khi người dùng hít phải các hợp chất chứa dầu có trong tinh dầu điện tử. Các axit béo này không được cơ thể hấp thụ mà bám lại trong phổi, gây phản ứng viêm kéo dài khiến người bệnh có thể gặp các triệu chứng như ho mạn tính, thở nông, ho ra máu hoặc đờm có màu. Hội chứng tổn thương phổi cấp do thuốc lá điện tử (E-cigarette Acute Lung Injury Syndrome – EVALI) với biểu hiện thường gặp khó thở, ho, đau ngực, sốt, ớn lạnh, tiêu chảy, buồn nôn và nôn, thở nhanh và nông. Sử dụng thuốc lá điện tử lâu dài có thể gây bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Triệu chứng thường gặp của bệnh là ho, khó thở kéo dài vì đường thở bị hẹp lại so với bình thường. Phổi tắc nghẽn mạn tính có thể gây ra tình trạng suy giảm hô hấp, hạn chế khả năng hoạt động hàng ngày, làm giảm chất lượng cuộc sống.
Bác sĩ Bệnh viện Bãi Cháy phổ biến kiến thức về tác hại của khói thuốc lá đến hệ tim mạch
Đối với hệ tim mạch, Nicotine làm tăng nguy cơ rối loạn tim mạch. Sử dụng nicotine lâu dài có thể gây suy tim hoặc tử vong. Một số hóa chất độc hại như carbon monoxide trong khói thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối và xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, suy tim, đột quỵ. Một số hóa chất độc hại như carbon monoxide trong khói thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối và xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, suy tim, đột quỵ.
Trong khói thuốc có khoảng 7.000 chất hóa học, trong đó có 69 chất gây ung thư và là nguyên nhân gây ra 25 nhóm bệnh khác nhau, bao gồm 11 loại ung thư như ung thư phổi, ung thư khoang miệng, thanh quản, ung thư thực quản, dạ dày, ung thư bàng quang, ung thư gan, tụy, ung thư cổ tử cung.... Một số hợp chất có trong khói thuốc lá điện tử như: formaldehyd, acrolein, toluene, chất đặc biệt gây ung thư nitrosamine và hydrocarbon thơm đa vòng, các kim loại nặng (như niken và chì) có thể gây các thay đổi tế bào liên quan đến ung thư tương tự như người hút thuốc lá điếu thông thường. Ngoài việc gây nghiện cao, nicotine làm tăng nguy cơ gây ung thư thông qua tăng sinh tế bào, mất cân bằng oxy hóa, gây chết tế bào và đột biến DNA, cũng như sự phát triển của khối u.
Khói thuốc điện tử - không chỉ hại người hút
Khói từ thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng gây hại cho sức khỏe của những người xung quanh. Bằng chứng cho thấy có sự phơi nhiễm nicotine ở những người không sử dụng thuốc lá tiếp xúc với khói từ thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Các triệu chứng thường gặp ở người tiếp xúc thụ động với thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng gồm khó thở, kích ứng mắt, nhức đầu, buồn nôn và đau họng hoặc kích thích họng.
Trẻ em là đối tượng dễ bị ảnh hưởng nhất bởi khói thuốc lá điện tử và khói thuốc lá nung nóng. Bằng chứng cho thấy chỉ một lượng nhỏ khói thuốc lá điện tử và thuốc là nung nóng cũng tác động tới sự phát triển của não bộ và phổi của trẻ em.
Phụ nữ có thai đặc biệt dễ bị tác động bởi nicotine trong khói thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Các nguy cơ có thể gồm: sinh thiếu tháng, trẻ sinh ra thiếu cân, thai lưu, dị dạng phát triển não và phổi, hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh.
Rác thải điện tử gây ô nhiễm môi trường
Các thiết bị trong thuốc lá điện tử có thể hỏng, lỗi và phát nổ gây ra các chấn thương, bỏng nghiêm trọng (miệng, mặt, cổ, mắt mũi, xương hàm, cổ). Cùng với các bệnh lý nghiêm trọng, thuốc lá điện tử cũng gây ô nhiễm môi trường bởi khói tinh dầu và rác thải pin, linh kiện khó phân hủy.
Hiện không có bằng chứng đáng tin cậy nào chứng minh thuốc lá điện tử giúp bỏ thuốc lá hiệu quả trong khi các rủi ro về sức khỏe là rất rõ ràng và không thể xem nhẹ. Vì vậy, mỗi người cần trang bị kiến thức đúng đắn, tránh rơi vào bẫy quảng cáo tinh vi của các nhà sản xuất thuốc lá điện tử. Việc lựa chọn từ chối sử dụng, nói không với thuốc lá dưới mọi hình thức chính là hành động đanh thép vì sức khỏe của bản thân, cộng đồng và bảo vệ môi trường sống lành mạnh.
Mạc Thảo